سفرنامه مغولستان (15) سنگ‌نوشته‌های تونیوکوک

امیر هاشمی مقدم: انسان‌شناسی و فرهنگ

...سنگ‌نوشته تونیوکوک که البته به نام باین تسوکتو (Bain Tsokto) هم شناخته می‌شود، محوطه‌ای است تقریبا به مساحت 1200 متر که دور تا دورش را حصار کشیده‌اند و درونش دو تا ستون سنگی چهارگوش است که یکی‌شان 243 سانتی‌متر و دیگری 217 سانتی‌متر بلندی دارد. بر هر سوی این سنگ‌های چهارگوش که تقریبا پهنای نیم‌متری دارد، نوشته‌هایی به خط ترکی باستان بود. خط ترکی باستان برگرفته از الفبای سُغدی و پهلوی بود که این الفبا ریشه در الفبای آرامی داشت. اینها قدیمی‌ترین خط و الفبایی است که ترکان به کار می‌برده‌اند و شمارشان بسیار اندک است. کاربردش هم تقریبا یک سده بود (هشتم میلادی) و در سده نهم میلادی جایش را به الفبای اویغوری داد که پیشرفته‌تر بود. اما آن هم عمر درازی نداشت و با پذیرش اسلام از سوی ترکان، الفبای عربی-فارسی جای آنرا گرفت...